Category: cymraeg
-
Y lle gwag
Tua milltir o’n tŷ ni, ar ymyl y brif ffordd i lawr i’r pentref, mae lle gwag. Rhyw erw o dir gwastad rhwng dau dŷ. Gefeilliaid yw’r tai – adeiladau golygus wedi’u gosod dipyn oddi ar y ffordd, â bargod eang, a theils coch yn gorchuddio’r rhan uwch o’u waliau. Yn wreiddiol, mae’n amlwg, gardd…
-
Cymry’r Rhyfel Byd Cyntaf
Ydych chi’n chwilio am lyfr dibynadwy a darllenadwy yn Gymraeg sy’n dangos hanes y Rhyfel Mawr mewn geiriau a lluniau, o safbwynt pobl Cymru? Os felly, does dim angen arnoch chwilio ymhellach na Cymry’r Rhyfel Byd Cyntaf gan Gwyn Jenkins, cyfrol odidog a gyhoeddwyd yr wythnos ddiwethaf gan Y Lolfa. Dyma lyfr hardd (ie, hardd,…
-
Diffyg gwybodaeth, diffyg democratiaeth
Am sawl rheswm leiciwn i ddim bod yn sgidiau Mark Drakeford, y Gweinidog Iechyd yng Nghymru. Yr wythnos hon mae ‘na reswm arall: arolwg cyhoeddus a gynhaliwyd gan ICM ar ran y BBC sy’n dangos bod 48% yn unig o oedolion yn y wlad yn gwybod taw e sy’n gyfrifol am y Gwasanaeth Iechyd yma.…
-
Celf a chrefydd: George Herbert a’r anffyddiwr
Rai blynyddoedd yn ôl ces i wahoddiad i ymddangos ar y rhaglen radio Beti a’i phobl, i sgwrsio â Beti George a dewis ychydig o recordiadau. Un ohonynt oedd darn o waith sy’n bwysig iawn imi, ers y tro cyntaf imi ei glywed rhyw ugain mlynedd yn ôl: Spem in alium, y motét i ddeugain…
-
Llais tawel Dafydd Pritchard
Aderyn prin yw llyfr newydd gan y Prifardd Dafydd John Pritchard. Felly dylid croesawu ei gasgliad diweddaraf o gerddi, Lôn Fain (Barddas, 2013), yn frwd iawn. Ddaw ystyr llythrennol ‘Lôn Fain’ ddim yn eglur inni tan y tudalen olaf, ond mae’r bardd yn ein paratoi at y gerdd derfynol, ‘Wrth fedd fy mrawd’, trwy’r casgliad…
-
Alfred Russel Wallace, Cymru a radicaliaeth
Gan mlynedd ar ôl ei farwolaeth mae’r naturiaethwr o Gymru Alfred Russel Wallace o’r diwedd yn derbyn cydnabyddiaeth yn ein hamser ni am ei orchestion – nid yn unig am fod yn gyd-ddyfeisiwr, gyda Charles Darwin, o’r theori ‘esblygiad trwy ddetholiad naturiol’, ond hefyd am ei waith ar fioddaearyddiaeth a sawl pwnc arall. Dadorchuddiodd David…
-
Afallon = Abertawe?
‘Nofel ddarllenadwy a chrefftus’ yw’r ansoddeiriau ar glawr Afallon gan Robat Gruffudd, a enillodd Gwobr Goffa Daniel Owen llynedd. Disgrifiad teg iawn, ‘swn i’n dweud: mae’n llyfr sy’n dal ei afael arnoch chi hyd y diwedd. Y cymeriad canolog yw Rhys John, dyn sy wedi gweld llawer o’r byd, ond ychydig iawn o hunan-dwyll sy…
-
Cyngerdd Tŷ
Ar noson grasboeth arall dyma ni’n dau’n cerdded ar hyd pafin ein stryd dan gario cadair blygu’r un, ar ein ffordd i ‘gyngerdd tŷ’. Daeth y gwahoddiad oddi wrth Delyth Jenkins a’i merch Angharad – ‘DnA’ yw eu henw proffesiynol – sy newydd ryddhau albwm newydd o awelon Cymreig traddodiadol a newydd, Adnabod (Fflach). Chlywais…
-
Tri rhyfeddod Cymru
Ychydig wythnosau yn ôl daeth gwahoddiad i siarad ar Radio Wales am dri agwedd ar Gymru sydd â lle arbennig yn fy mywyd: tri rhyfeddod Cymru. I wneud pethau’n waeth doedd bron dim terfynau ar ystyr y gair ‘rhyfeddod’: gallai fod yn lle, yn berson, yn ddigwyddiad, neu unrhyw beth arall. Panig yw’r ymateb cyntaf…