cymraeg
Celf a chrefydd: George Herbert a’r anffyddiwr
Rai blynyddoedd yn ôl ces i wahoddiad i ymddangos ar y rhaglen radio Beti a’i phobl, i sgwrsio â Beti George a dewis ychydig o recordiadau. Un ohonynt oedd darn o waith sy’n bwysig iawn imi, ers y tro cyntaf imi ei glywed rhyw ugain mlynedd yn ôl: Spem in alium, y motét i ddeugain […]
Cof, dychymyg, enwau lleoedd
I’r Cymry mae enwau lleoedd yn bwysig. Bron bob mis adrodda’r cyfryngau ryw ffrae neu’i gilydd amdanyn nhw: Varteg (Saesneg) v Y Farteg (Cymraeg) neu, yn fwy arwyddocaol, Cwm March v Stallion Valley (bathiad anffodus newydd sbon). I’r rhan fwyaf o bobl pethau i’w trysori ydyn nhw, o achos eu bod yn cadw cof hanesyddol […]
Llais tawel Dafydd Pritchard
Aderyn prin yw llyfr newydd gan y Prifardd Dafydd John Pritchard. Felly dylid croesawu ei gasgliad diweddaraf o gerddi, Lôn Fain (Barddas, 2013), yn frwd iawn. Ddaw ystyr llythrennol ‘Lôn Fain’ ddim yn eglur inni tan y tudalen olaf, ond mae’r bardd yn ein paratoi at y gerdd derfynol, ‘Wrth fedd fy mrawd’, trwy’r casgliad […]
Alfred Russel Wallace, Cymru a radicaliaeth
Gan mlynedd ar ôl ei farwolaeth mae’r naturiaethwr o Gymru Alfred Russel Wallace o’r diwedd yn derbyn cydnabyddiaeth yn ein hamser ni am ei orchestion – nid yn unig am fod yn gyd-ddyfeisiwr, gyda Charles Darwin, o’r theori ‘esblygiad trwy ddetholiad naturiol’, ond hefyd am ei waith ar fioddaearyddiaeth a sawl pwnc arall. Dadorchuddiodd David […]
Afallon = Abertawe?
‘Nofel ddarllenadwy a chrefftus’ yw’r ansoddeiriau ar glawr Afallon gan Robat Gruffudd, a enillodd Gwobr Goffa Daniel Owen llynedd. Disgrifiad teg iawn, ‘swn i’n dweud: mae’n llyfr sy’n dal ei afael arnoch chi hyd y diwedd. Y cymeriad canolog yw Rhys John, dyn sy wedi gweld llawer o’r byd, ond ychydig iawn o hunan-dwyll sy […]
Cyngerdd Tŷ
Ar noson grasboeth arall dyma ni’n dau’n cerdded ar hyd pafin ein stryd dan gario cadair blygu’r un, ar ein ffordd i ‘gyngerdd tŷ’. Daeth y gwahoddiad oddi wrth Delyth Jenkins a’i merch Angharad – ‘DnA’ yw eu henw proffesiynol – sy newydd ryddhau albwm newydd o awelon Cymreig traddodiadol a newydd, Adnabod (Fflach). Chlywais […]
Tri rhyfeddod Cymru
Ychydig wythnosau yn ôl daeth gwahoddiad i siarad ar Radio Wales am dri agwedd ar Gymru sydd â lle arbennig yn fy mywyd: tri rhyfeddod Cymru. I wneud pethau’n waeth doedd bron dim terfynau ar ystyr y gair ‘rhyfeddod’: gallai fod yn lle, yn berson, yn ddigwyddiad, neu unrhyw beth arall. Panig yw’r ymateb cyntaf […]
Rhedwr Sul
Bob bore Sul, rhwng saith ac wyth o’r gloch, bydda i’n codi o’r gwely, gwisgo (siorts, crys-T, hen sgidiau), gadael y tŷ, a rhedeg. Yn 1964 dechreuais i redeg yn wythnosol, cyn gadael yr ysgol gynradd yn ein pentref ni, Hoylandswaine, yn yr hen ‘West Riding’. Erbyn hyn, hanner canrif yn ddiweddarach, mae’n rhy hwyr […]
Llyfrgellwyr: dal yma
Dyw hi ddim yn hawdd ar hyn o bryd i bobl sy’n gweithio yn y rhannau hynny o’r sector cyhoeddus sy ddim yn ‘wasanaethau hanfodol’. Er bod dyletswydd statudol ar awdurdodau cyhoeddus i ddarparu gwasanaeth llyfrgell ‘cynhwysfawr ac effeithlon’ i’w cyhoedd, dros y blynyddoedd mae’r gwasanaeth hwnnw wedi edwino – a hynny er gwaetha’r ffaith […]