cymraeg

‘Deud llai’: troli Tesco ac un esgid damp

February 7, 2025 2 Comments
‘Deud llai’: troli Tesco ac un esgid damp

deud llai (Barddas, 2024) yw’r trydydd casgliad o gerddi i’w gyhoeddi gan Dafydd John Pritchard.  Roedd yr ail, Lôn fain (2013), dipyn yn llai fel llyfr corfforol na’r cyntaf, Dim ond deud (2006), ac mae’r gyfrol newydd yn llai byth.  Bydd yn ffitio’n i mewn i boced fach eich siaced heb drafferth.  Yn yr un […]

Continue Reading »

‘Mwy o sgwennwrs na darllenwrs’: yr argyfwng geiriau

January 3, 2025 3 Comments
‘Mwy o sgwennwrs na darllenwrs’: yr argyfwng geiriau

Yn ei nofel ddeifiol newydd Hunllef Nadolig Eben Parri mae Arwel Vittle yn anelu ei arfau dychanol at dargedau niferus yn y Gymru gyfoes.  Un yw pobl sy’n ysgrifennu a chyhoeddi.  Mae bron pob grŵp yn ei chael hi’n arw gan ‘Ysbryd Cymru Sydd’: cofiannau (‘gormod ohonyn nhw’), academyddion (‘digon o ddadansoddi a gor-ddadansoddi ôl-drefedigaethol […]

Continue Reading »

Myfyrdodau Mr Ebeneser Sgrwj ar ŵyl y Nadolig

December 20, 2024 3 Comments
Myfyrdodau Mr Ebeneser Sgrwj ar ŵyl y Nadolig

Roedden ni’n trafod amser y Nadolig y dydd o’r blaen, a sut mae e wedi newid dros y blynyddoedd.  Sut, er enghraifft, mae’r tymor yn dechrau – neu’n ymddangos i ddechrau – yn gynt ac yn gynt bob blwyddyn – llawer cyn diwedd mis Tachwedd.  A sut mae’n llyncu mwy a mwy o amser ar […]

Continue Reading »

Blodau a breuddwydion

October 25, 2024 0 Comments
Blodau a breuddwydion

Cysur mawr, yn y cyfnod hwn o boen a galar, yw ymweld â Glenys yn ei thŷ yn y Mwmbwls â’i olwg digymar dros Fae Abertawe.  Dyma ni’n dau’n cerdded lawr ’na amser coffi.  Rownd bloc y teras, tu heibio i’r lotments yn haul y bore, trwy’r ardd gyda’i choeden palmwydd a’i cherflyn metal ar […]

Continue Reading »

Delweddu pont: Pontypridd a’r artistiaid

August 9, 2024 0 Comments
Delweddu pont: Pontypridd a’r artistiaid

Mae llawer o sôn yn yr Eisteddfod Genedlaethol, a gynhelir yng nghanol Pontypridd ym Mharc Ynysangharad, am ‘bontio’ rhwng siaradwyr Cymraeg a’r mwyafrif o’r trigolion lleol sy ddim yn medru’r iaith.  Perthnasol iawn yw’r metaffor, o gofio bod Pontypridd yn cynnig esiampl wych o adeilad sydd wrth ei wraidd. Dyw’r gair ‘gwych’ ddim, mewn gwirionedd, […]

Continue Reading »

Tro ar fyd: ‘Trothwy’, gan Iwan Rhys

June 28, 2024 0 Comments
Tro ar fyd: ‘Trothwy’, gan Iwan Rhys

Un o’r llyfrau ar restr fer Llyfr y Flwyddyn eleni yw cyfrol fach anarferol gan Iwan Rhys, sy’n dwyn y teitl Trothwy.  Wn i ddim a fydd ganddo obaith o gipio’r brif wobr.  Os yw’r beirniaid yn chwilio am gyffro ac antur, efallai ddim.  Ond yn ei ffordd dawel, gywrain mae Trothwy yn gadael argraff […]

Continue Reading »

Ar y Ffordd Ddu

May 31, 2024 0 Comments
Ar y Ffordd Ddu

Nôl yn Nolgellau am ddeuddydd o gerdded ar Gader Idris.  Ond mae ’na broblem.  Er bod diwedd mis Mai, ar gyfartaledd, yn un o’r cyfnodau sychaf yn y flwyddyn, dyw hi ddim yn dilyn na fydd hi’n bwrw glaw o gwbl.  Ac eleni, wrth gwrs, yw Blwyddyn y Glaw, a dyma ni yn nesáu at […]

Continue Reading »

Gweledigaeth mewn 4,525 o ddarnau

May 17, 2024 2 Comments
Gweledigaeth mewn 4,525 o ddarnau

Yr wythnos ddiwethaf cawson ni’r anrhydedd o gyfarfod ag un o drysorau mawr Cymru.  Enw traddodiadol y campwaith hwn yw Cwilt Teiliwr Wrecsam – er nad yw’n gwilt yn dechnegol, ond clytwaith, ac er bod y geiriau ‘teiliwr Wrecsam’ yn tueddu i guddio enw ei wneuthurwr, James Williams, 8 College Street yn y dref honno. […]

Continue Reading »

Pwy oedd Llywelyn ap Gwynn?

April 19, 2024 0 Comments
Pwy oedd Llywelyn ap Gwynn?

Dechrau’r stori hon yw llyfr.  Llyfr o’r enw Rambles and walking tours around the Cambrian coast, gan Hugh E. Page.  Mae’n perthyn i genre o deithlyfrau oedd yn boblogaidd yn y cyfnod rhwng y ddau ryfel byd, pan oedd marchnad barod i lyfrau o deithiau cerdded a gychwynnai o orsafoedd trenau.  Y cyhoeddwr oedd y […]

Continue Reading »

Aberystwyth yn 1863

April 5, 2024 0 Comments
Aberystwyth yn 1863

Roedd oes newydd yn ddechrau gwawrio i dref Aberystwyth yn 1863.  Ym mis Awst y flwyddyn ganlynol cyrhaeddodd y rheilffordd o’r Amwythig, ac agorwyd yr orsaf drenau.  Bron ar unwaith daeth hi’n bosib i bobl deithio i’r dref yn hawdd, yn arbennig i hala eu gwyliau haf yn yr ardal.  Yn 1864 dechreuodd Thomas Savin […]

Continue Reading »