cymraeg
‘Mwy o sgwennwrs na darllenwrs’: yr argyfwng geiriau

Yn ei nofel ddeifiol newydd Hunllef Nadolig Eben Parri mae Arwel Vittle yn anelu ei arfau dychanol at dargedau niferus yn y Gymru gyfoes. Un yw pobl sy’n ysgrifennu a chyhoeddi. Mae bron pob grŵp yn ei chael hi’n arw gan ‘Ysbryd Cymru Sydd’: cofiannau (‘gormod ohonyn nhw’), academyddion (‘digon o ddadansoddi a gor-ddadansoddi ôl-drefedigaethol […]
Myfyrdodau Mr Ebeneser Sgrwj ar ŵyl y Nadolig

Roedden ni’n trafod amser y Nadolig y dydd o’r blaen, a sut mae e wedi newid dros y blynyddoedd. Sut, er enghraifft, mae’r tymor yn dechrau – neu’n ymddangos i ddechrau – yn gynt ac yn gynt bob blwyddyn – llawer cyn diwedd mis Tachwedd. A sut mae’n llyncu mwy a mwy o amser ar […]
Blodau a breuddwydion

Cysur mawr, yn y cyfnod hwn o boen a galar, yw ymweld â Glenys yn ei thŷ yn y Mwmbwls â’i olwg digymar dros Fae Abertawe. Dyma ni’n dau’n cerdded lawr ’na amser coffi. Rownd bloc y teras, tu heibio i’r lotments yn haul y bore, trwy’r ardd gyda’i choeden palmwydd a’i cherflyn metal ar […]
Delweddu pont: Pontypridd a’r artistiaid

Mae llawer o sôn yn yr Eisteddfod Genedlaethol, a gynhelir yng nghanol Pontypridd ym Mharc Ynysangharad, am ‘bontio’ rhwng siaradwyr Cymraeg a’r mwyafrif o’r trigolion lleol sy ddim yn medru’r iaith. Perthnasol iawn yw’r metaffor, o gofio bod Pontypridd yn cynnig esiampl wych o adeilad sydd wrth ei wraidd. Dyw’r gair ‘gwych’ ddim, mewn gwirionedd, […]
Tro ar fyd: ‘Trothwy’, gan Iwan Rhys

Un o’r llyfrau ar restr fer Llyfr y Flwyddyn eleni yw cyfrol fach anarferol gan Iwan Rhys, sy’n dwyn y teitl Trothwy. Wn i ddim a fydd ganddo obaith o gipio’r brif wobr. Os yw’r beirniaid yn chwilio am gyffro ac antur, efallai ddim. Ond yn ei ffordd dawel, gywrain mae Trothwy yn gadael argraff […]
Ar y Ffordd Ddu

Nôl yn Nolgellau am ddeuddydd o gerdded ar Gader Idris. Ond mae ’na broblem. Er bod diwedd mis Mai, ar gyfartaledd, yn un o’r cyfnodau sychaf yn y flwyddyn, dyw hi ddim yn dilyn na fydd hi’n bwrw glaw o gwbl. Ac eleni, wrth gwrs, yw Blwyddyn y Glaw, a dyma ni yn nesáu at […]
Gweledigaeth mewn 4,525 o ddarnau

Yr wythnos ddiwethaf cawson ni’r anrhydedd o gyfarfod ag un o drysorau mawr Cymru. Enw traddodiadol y campwaith hwn yw Cwilt Teiliwr Wrecsam – er nad yw’n gwilt yn dechnegol, ond clytwaith, ac er bod y geiriau ‘teiliwr Wrecsam’ yn tueddu i guddio enw ei wneuthurwr, James Williams, 8 College Street yn y dref honno. […]
Pwy oedd Llywelyn ap Gwynn?

Dechrau’r stori hon yw llyfr. Llyfr o’r enw Rambles and walking tours around the Cambrian coast, gan Hugh E. Page. Mae’n perthyn i genre o deithlyfrau oedd yn boblogaidd yn y cyfnod rhwng y ddau ryfel byd, pan oedd marchnad barod i lyfrau o deithiau cerdded a gychwynnai o orsafoedd trenau. Y cyhoeddwr oedd y […]
Aberystwyth yn 1863

Roedd oes newydd yn ddechrau gwawrio i dref Aberystwyth yn 1863. Ym mis Awst y flwyddyn ganlynol cyrhaeddodd y rheilffordd o’r Amwythig, ac agorwyd yr orsaf drenau. Bron ar unwaith daeth hi’n bosib i bobl deithio i’r dref yn hawdd, yn arbennig i hala eu gwyliau haf yn yr ardal. Yn 1864 dechreuodd Thomas Savin […]