cymraeg
Posteri’r Eisteddfod
Un o draddodiadau Eisteddfod Genedlaethol Cymru sy wedi mynd ar goll yw’r arfer o ddylunio a chyhoeddi poster arbennig i hysbysebu’r ŵyl. Yn y degawdau cyntaf o’r ugeinfed ganrif tyfodd yr arfer, ac weithiau gwahoddwyd artistiaid Cymreig o fri i greu delweddau i’r posteri. Dechreuodd y traddodiad cyn y Rhyfel Byd Cyntaf. Yn Eisteddfod Genedlaethol […]
Nelan a Bo
Nelan a Bo yw trydedd nofel Angharad Price. Ynddi mae’n mynd nôl i’w chartref gyntaf, Rhos Chwilog, ar bwys pentref Bethel yn Arfon. Llecyn bach iawn – rhaid troi at y map manylaf er mwyn rhoi’ch bys arno – ond, efallai yn union oherwydd hynny, lle arbennig yn hanes yr awdur, fel esboniodd hi mewn […]
‘Deud llai’: troli Tesco ac un esgid damp
deud llai (Barddas, 2024) yw’r trydydd casgliad o gerddi i’w gyhoeddi gan Dafydd John Pritchard. Roedd yr ail, Lôn fain (2013), dipyn yn llai fel llyfr corfforol na’r cyntaf, Dim ond deud (2006), ac mae’r gyfrol newydd yn llai byth. Bydd yn ffitio’n i mewn i boced fach eich siaced heb drafferth. Yn yr un […]
‘Mwy o sgwennwrs na darllenwrs’: yr argyfwng geiriau
Yn ei nofel ddeifiol newydd Hunllef Nadolig Eben Parri mae Arwel Vittle yn anelu ei arfau dychanol at dargedau niferus yn y Gymru gyfoes. Un yw pobl sy’n ysgrifennu a chyhoeddi. Mae bron pob grŵp yn ei chael hi’n arw gan ‘Ysbryd Cymru Sydd’: cofiannau (‘gormod ohonyn nhw’), academyddion (‘digon o ddadansoddi a gor-ddadansoddi ôl-drefedigaethol […]
Myfyrdodau Mr Ebeneser Sgrwj ar ŵyl y Nadolig
Roedden ni’n trafod amser y Nadolig y dydd o’r blaen, a sut mae e wedi newid dros y blynyddoedd. Sut, er enghraifft, mae’r tymor yn dechrau – neu’n ymddangos i ddechrau – yn gynt ac yn gynt bob blwyddyn – llawer cyn diwedd mis Tachwedd. A sut mae’n llyncu mwy a mwy o amser ar […]
Blodau a breuddwydion
Cysur mawr, yn y cyfnod hwn o boen a galar, yw ymweld â Glenys yn ei thŷ yn y Mwmbwls â’i olwg digymar dros Fae Abertawe. Dyma ni’n dau’n cerdded lawr ’na amser coffi. Rownd bloc y teras, tu heibio i’r lotments yn haul y bore, trwy’r ardd gyda’i choeden palmwydd a’i cherflyn metal ar […]
Delweddu pont: Pontypridd a’r artistiaid
Mae llawer o sôn yn yr Eisteddfod Genedlaethol, a gynhelir yng nghanol Pontypridd ym Mharc Ynysangharad, am ‘bontio’ rhwng siaradwyr Cymraeg a’r mwyafrif o’r trigolion lleol sy ddim yn medru’r iaith. Perthnasol iawn yw’r metaffor, o gofio bod Pontypridd yn cynnig esiampl wych o adeilad sydd wrth ei wraidd. Dyw’r gair ‘gwych’ ddim, mewn gwirionedd, […]
Tro ar fyd: ‘Trothwy’, gan Iwan Rhys
Un o’r llyfrau ar restr fer Llyfr y Flwyddyn eleni yw cyfrol fach anarferol gan Iwan Rhys, sy’n dwyn y teitl Trothwy. Wn i ddim a fydd ganddo obaith o gipio’r brif wobr. Os yw’r beirniaid yn chwilio am gyffro ac antur, efallai ddim. Ond yn ei ffordd dawel, gywrain mae Trothwy yn gadael argraff […]
Ar y Ffordd Ddu
Nôl yn Nolgellau am ddeuddydd o gerdded ar Gader Idris. Ond mae ’na broblem. Er bod diwedd mis Mai, ar gyfartaledd, yn un o’r cyfnodau sychaf yn y flwyddyn, dyw hi ddim yn dilyn na fydd hi’n bwrw glaw o gwbl. Ac eleni, wrth gwrs, yw Blwyddyn y Glaw, a dyma ni yn nesáu at […]
Gweledigaeth mewn 4,525 o ddarnau
Yr wythnos ddiwethaf cawson ni’r anrhydedd o gyfarfod ag un o drysorau mawr Cymru. Enw traddodiadol y campwaith hwn yw Cwilt Teiliwr Wrecsam – er nad yw’n gwilt yn dechnegol, ond clytwaith, ac er bod y geiriau ‘teiliwr Wrecsam’ yn tueddu i guddio enw ei wneuthurwr, James Williams, 8 College Street yn y dref honno. […]