cymraeg
Dilyn Iolo
Bore mwyn, di-haul o Ionawr, a dyma bedwar ohonon ni’n cychwyn ar Daith Gerdded Treftadaeth Iolo Morganwg. Taith gylchol o ryw bedair milltir a hanner yw hon, un o gyfres o deithiau cerdded wedi’u dyfeisio gan Gyngor Bro Morgannwg, gyda help Valeways, Ramblers Bro Morgannwg a’r Undeb Ewropeaidd (cofio hwnnw?). Taith berffaith ar gyfer canol […]
‘Llyfr Glas Nebo’: dystopia/wtopia
Pan ofynnodd Cymru Fyw i nifer o lenorion yn ddiweddar am enwebu’r llyfrau y bydden nhw’n eu dethol i’r hosan ’Dolig, un llyfr safodd allan: Llyfr Glas Nebo, nofel fer gan Manon Steffan Ros a enillodd y Fedal Ryddiaith eleni yn Eisteddfod Genedlaethol Caerdydd. Bu 2018 yn flwyddyn aur i’r nofel Gymraeg, debyg iawn. Ar […]
Cymru yn cynhesu
Ydy, mae’n digwydd Erbyn hyn does dim amheuaeth. Datganodd yr IPCC (UN International Panel on Climate Change) y mis yma fod tymheredd y blaned yn rhwym o godi’n sylweddol. Y brawddegau allweddol yn yr adroddiad yw’r rhain: Amcangyfrir bod gweithgareddau dynol wedi achosi tua 1.0°C o gynhesu byd eang yn uwch na lefelau cyn-ddiwydiannol … […]
Sgythia
Pe bawn i’n nofelydd hanesyddol, byddwn i’n meddwl dwywaith cyn dewis Dr John Davies Mallwyd fel ffigwr canolog fy llyfr. Ysgolhaig oedd John Dafis (Davies) – yr ysgolhaig disgleiriaf o oes y Dadeni yng Nghymru, ac un o’n hysgolheigion amlycaf erioed. Ei brif gampau oedd diwygio Beibl William Morgan a chyhoeddi gramadeg a geiriaduron Cymraeg […]
Lloyd George a’r bachgen yn y llun
Cricieth, 1890: David Lloyd George, cyfreithiwr a gwleidydd, 27 mlwydd oed, a John Thomas, ffotograffydd, 52 mlwydd oed. Lloyd George: Ydych chi’n siŵr am y lle hwn, Mr Thomas? John Thomas: Dewis perffaith, dywedwn i, Mr Lloyd George. LlG: David, plîs, Mr Thomas. Dim angen ichi fod yn ffurfiol. Dyn y werin bobl ydw i, […]
Celf gyfoes yn yr Eisteddfod heb waliau
Y farn unfrydol bron yw bod Eisteddfod Caerdydd 2018 yn llwyddiant ysgubol. Dim syndod mewn ffordd: tywydd caredig, llawer o ymwelwyr, enillwyr teilwng yn y prif gystadlaethau, cerddoriaeth ragorol, a ffrinj bywiog, gan gynnwys y croeso adre ecstatig i Geraint Thomas. Ond y prif reswm, heb os, yw’r ffaith bod dim ffens o gwmpas y […]
Ar enwau lleoedd
Y profiad a adawodd yr argraff fwya arna i yn ystod yr wythnos ddiwethaf oedd gwylio ffilm fer, fel rhan o raglen deledu Wales Live, oedd yn dangos y digrifwr Tudur Owen yn cerdded ar draws bae ar Ynys Môn – fel mae’n digwydd, bae yr ymwelais i ag e’n ddiweddar iawn. Nid y cerdded […]
Yn eisiau: Arlywydd Cymru
Mae ein Brenhines cyn wydn â lledr. Nid yw’n dangos chwaith unrhyw awydd i ildio ei lle’n fuan. Ond yn hwy neu’n hwyrach bydd ei gorsedd yn wag, ac oni bai am ddamwain, neu benderfyniad annhebygol iawn, Charles Windsor a fydd yn dilyn ei fam, fel Brenin Charles III. Neu fel ‘George VII’, os nad […]
Iaith a Brecsit
Er Mehefin 2016 mae llawer o bobl yn cynnig llawer o resymau er mwyn ceisio esbonio pam dewisodd mwyafrif o bleidleiswyr Prydeinig i adael yr Undeb Ewropeaidd. Rhesymau economaidd – yr awydd i gadw swyddi a chodi cyflogau, i sicrhau masnachu rhwyddach gyda gweddill y byd, i wario rhagor ar y gwasanaeth iechyd. Rhesymau gwleidyddol […]
Popeth yn Gymraeg, yn llythrennol
Beth sydd ei angen er mwyn cyrraedd miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn y flwyddyn 2050? Llawer o bethau, heb os, ond un ohonynt yw cynnydd mawr iawn yn y maint o’r deunydd yn Gymraeg sydd ar gael i bobl – pethau i’w darllen, i’w gweld, i’w glywed. Ystyr ‘ar gael’, y dyddiau hyn wrth gwrs, […]