cymraeg
Doethineb a dannedd
Yr wythnos ddiwethaf collais i ddant. Ffordd anghywir, wrth gwrs, o ddisgrifio’r hyn ddigwyddodd – fel petaswn i wedi anghofio mynd ag e gyda fi wrth adael trên neu fws. Mewn gwirioedd, tynnodd y deintydd y dant allan o’m genau yn eithaf treisiol, trwy ddefnyddio dull sydd heb newid rhyw lawer yn ei hanfod, mae’n […]
Y Cynllun Darllen, 1891-94
Heddiw mae clybiau darllen yn boblogaidd iawn fel ffordd i ddarganfod a rhannu llyfrau mewn cylch cymdeithasol, anffurfiol. Yn rhannol oherwydd esiampl ‘Oprah’ yn yr Unol Daleithiau a ‘Richard and Judy’ ym Mhrydain, sefydlwyd cannoedd o gylchoedd lleol (a rhithiol, yn yr oes Cofid). Erbyn hyn mae digon o enghreifftiau o glybiau sy’n trafod llyfrau […]
Pos poblogrwydd Boris
Yn gyson mae’r cwmni pôl pinion YouGov yn tracio bwriad pleidleisio pobl ar draws Prydain. Dangosa’r canlyniadau mwyaf diweddar (4-5 Ionawr 2021) fod y Blaid Geidwadol a’r Blaid Lafur yn gyfartal (39% yr un). Sut ar y ddaear y gallai hyn fod yn bosibl? Ystyriwch yr hyn sy wedi digwydd ers i Boris Johnson ennill […]
Nôl i normalrwydd?
Pob heol yn wag ac yn ddistaw. Ceir yn segur y tu allan i dai eu perchnogion. Y rheini yn celu y tu mewn i’w cartrefi. Ychydig iawn o bobl i’w gweld yn yr awyr agored. Gallech chi blannu eich traed, pe baech yn dymuno, ar hyd y llinell wen yng nghanol y ffordd, a […]
‘Ymharadwys’: Pentre Eirianell
Yn ddiweddar digwyddodd imi fod mewn sgwrs ebost â thenant presennol Pentre Eirianell. Hwn yw’r hen dŷ fferm ar ymyl Bae Dulas ar Ynys Môn lle magwyd ‘Morysiaid Môn’ – Lewis, Richard, William, Elin a Siôn (neu John) Morris – yn gynnar yn y ddeunawfed ganrif. Gwelais i’r tŷ am y tro cyntaf ym Medi […]
Anorffenedig
Bu farw Edward Lhuyd, un o’r ysgolheigion Cymreig mwyaf, yn ei ystafell yn Amgueddfa’r Ashmolean, Rhydychen ar 30 Mehefin 1709, yn 49 mlwydd oed. Pedair ar ddeg o flynyddoedd cyn hynny, yn 1695, argraffodd e gynllun uchelgeisiol iawn i baratoi a chyhoeddi llyfr mawr, amlgyfrolog, amlddisgyblaethol. Teitl y cynllun oedd A design of a British […]
Cymru annibynnol: un arall o blaid
Pwy ydych chi? I ba wlad ych chi’n perthyn? Am flynyddoedd, os digwyddodd rhywun holi – a gwrthod derbyn tawelwch, neu’r ateb ‘dinesydd y byd’ – fy ateb fu ‘Prydeiniwr’. Albanes oedd fy mam. Daeth fy nhad o Swydd Efrog, a bues i’n byw yn Lloegr tan yn 21 mlwydd oed. Cymru fu fy nghartref […]
Cymru a W.G. Sebald
Cyhoeddodd W.G. Sebald Austerlitz, ei nofel olaf (os mai nofel yw hi) yn Almaeneg yn 2001. Pan ddaeth y fersiwn Saesneg allan yn 2002, roedd yn syndod i ddarllenwyr yma i ddarganfod mai Cymru yw un o’i phrif leoliadau, mewn llyfr sy’n crwydro dros rannau helaeth o gyfandir Ewrop. Hanes dyn o’r enw Jacques Austerlitz […]
Covid-19: pam mae Prydain mor drychinebus?
Erbyn hyn mae’n amlwg fod Prydain yn dioddef o’r pla yn waeth nag unrhyw wlad yn Ewrop. Amlwg hefyd mai esgeulustod llywodraeth y DU yw un o’r prif resymau. Ei methiant i ymateb i’r firws yn brydlon. Ei methiant i ddarparu offer ar gyfer unedau triniaeth ddwys, a dillad i warchod pawb oedd mewn cyswllt […]
Ar ôl Covid-19: beth?
Dyw’r firws ddim eto wedi cyrraedd ei anterth. Ond eisoes mae llawer o sylwebwyr yn edrych ymlaen at y cyfnod ôl-Govid-19 ac yn gofyn y cwestiwn, a fydd pethau’n hollol newydd, yn ein bywyd cyhoeddus, ar ôl i’r afiechyd gilio, neu, a fydd popeth yn dychwelyd i’r patrymau a fu? Mae’n gwestiwn da. Y man […]