Category: cymraeg
-
Blodau a breuddwydion
Cysur mawr, yn y cyfnod hwn o boen a galar, yw ymweld â Glenys yn ei thŷ yn y Mwmbwls â’i olwg digymar dros Fae Abertawe. Dyma ni’n dau’n cerdded lawr ’na amser coffi. Rownd bloc y teras, tu heibio i’r lotments yn haul y bore, trwy’r ardd gyda’i choeden palmwydd a’i cherflyn metal ar…
-
Delweddu pont: Pontypridd a’r artistiaid
Mae llawer o sôn yn yr Eisteddfod Genedlaethol, a gynhelir yng nghanol Pontypridd ym Mharc Ynysangharad, am ‘bontio’ rhwng siaradwyr Cymraeg a’r mwyafrif o’r trigolion lleol sy ddim yn medru’r iaith. Perthnasol iawn yw’r metaffor, o gofio bod Pontypridd yn cynnig esiampl wych o adeilad sydd wrth ei wraidd. Dyw’r gair ‘gwych’ ddim, mewn gwirionedd,…
-
Tro ar fyd: ‘Trothwy’, gan Iwan Rhys
Un o’r llyfrau ar restr fer Llyfr y Flwyddyn eleni yw cyfrol fach anarferol gan Iwan Rhys, sy’n dwyn y teitl Trothwy. Wn i ddim a fydd ganddo obaith o gipio’r brif wobr. Os yw’r beirniaid yn chwilio am gyffro ac antur, efallai ddim. Ond yn ei ffordd dawel, gywrain mae Trothwy yn gadael argraff…
-
Ar y Ffordd Ddu
Nôl yn Nolgellau am ddeuddydd o gerdded ar Gader Idris. Ond mae ’na broblem. Er bod diwedd mis Mai, ar gyfartaledd, yn un o’r cyfnodau sychaf yn y flwyddyn, dyw hi ddim yn dilyn na fydd hi’n bwrw glaw o gwbl. Ac eleni, wrth gwrs, yw Blwyddyn y Glaw, a dyma ni yn nesáu at…
-
Gweledigaeth mewn 4,525 o ddarnau
Yr wythnos ddiwethaf cawson ni’r anrhydedd o gyfarfod ag un o drysorau mawr Cymru. Enw traddodiadol y campwaith hwn yw Cwilt Teiliwr Wrecsam – er nad yw’n gwilt yn dechnegol, ond clytwaith, ac er bod y geiriau ‘teiliwr Wrecsam’ yn tueddu i guddio enw ei wneuthurwr, James Williams, 8 College Street yn y dref honno.…
-
Pwy oedd Llywelyn ap Gwynn?
Dechrau’r stori hon yw llyfr. Llyfr o’r enw Rambles and walking tours around the Cambrian coast, gan Hugh E. Page. Mae’n perthyn i genre o deithlyfrau oedd yn boblogaidd yn y cyfnod rhwng y ddau ryfel byd, pan oedd marchnad barod i lyfrau o deithiau cerdded a gychwynnai o orsafoedd trenau. Y cyhoeddwr oedd y…
-
Aberystwyth yn 1863
Roedd oes newydd yn ddechrau gwawrio i dref Aberystwyth yn 1863. Ym mis Awst y flwyddyn ganlynol cyrhaeddodd y rheilffordd o’r Amwythig, ac agorwyd yr orsaf drenau. Bron ar unwaith daeth hi’n bosib i bobl deithio i’r dref yn hawdd, yn arbennig i hala eu gwyliau haf yn yr ardal. Yn 1864 dechreuodd Thomas Savin…
-
Y llyn a ddiflannodd
Rydyn ni’n hen gyfarwydd yng Nghymru â’r arfer o greu llynnoedd newydd. Cronfeydd dŵr yw’r rhan fwyaf ohonyn nhw, wrth gwrs. Mae eu henwau – Efyrnwy, Clywedog, Elan, Claerwen, Brianne, Tryweryn – yn niferus, ac yn atseinio’n alarus trwy’r degawdau, ynghyd â geiriau cysylltiedig: boddi cymoedd, symud cymunedau, codi argaeau concrit. Ond mae hanes arall…
-
Celf gyfoes, heb gartref yng Nghymru
Arddangosfa eithriadol sy’n llenwi Oriel Gregynog yn Llyfrgell Genedlaethol Cymru ar hyn o bryd. Ei theitl yw ‘Cyfoes’, a’i hamcan yw dangos rhai i’r gweithiau celf – peintiadau a ffotograffau gan amlaf – y mae’r Llyfrgell wedi’u casglu yn ystod y degawdau diwethaf. Mae gwedd y sioe yn drawiadol. Does dim gormod o weithiau, ac…
-
Cymru ar goll yn ‘Union’
Bûm yn gwylio cyfres ddiwethaf David Olusoga at BBC2, Union, a wnaed ar y cyd â’r Brifysgol Agored. Rhaid dweud bod y cymhelliad y tu ôl i’r cynllun pedair rhaglen yn un i’w ganmol: i esbonio sut y daeth y ‘Deyrnas Unedig’ i fod, a sut datblygodd y syniad, a’r realiti, dros y canrifoedd. Y…