cymraeg
Yn y Gororau
Nid yw’n bosib i Mike Parker ysgrifennu llyfr sych a difywyd, a dyw ei lyfr diweddaraf ar y ffin rhwng Cymru a Lloegr, All the wide borders, ddim yn eithriad. Mae i’r gyfrol strwythur diddorol. Tair rhan sydd ynddi, sy’n gyfatebol i’r tri phrif afon yn ardaloedd y ffin, Afon Dyfrdwy, Afon Hafren ac Afon […]
Ar ôl Abertawe, beth?
Dan yr haul llachar a’r awyr glas daeth miloedd o bobl, o ardal Abertawe ac o bob rhan o Gymru, ynghyd yn Wind Street ddiwedd y bore ar 20 Mai, dan adain y faner Yes Cymru, i alw am annibyniaeth. Symudodd bandiau, baneri a llu o hetiau coch a melyn ar hyd y strydoedd gwag, […]
Llythyr o Iwerddon
Fel y weriniaeth agosaf i Gymru, Iwerddon yw’r hafan amlwg rhag y panto brenhinol, a dihangfa dros dro o’r wlad lle ‘does dim byd yn gweithio dim mwy’. Nod arall inni oedd cael teithio’n araf ac ysgafn, gan groesi’r môr ar y fferi o Abergwaun heb gar, ac wedyn mynd o le i le ar […]
Sioe Dicw a Jerry
Yn ei cholofn yn Barn yn ddiweddar tynnodd Catrin Evans ein sylw at y rhaglenni radio hynny sy’n trafod pynciau diwylliannol sylweddol trwy gyfrwng sgwrs neu ddialog. Ei hesiamplau yw In our time gyda Melvyn Bragg ar Radio 4 a rhaglen Dei Tomos ar nos Sul ar Radio Cymru. Mae gan y rhaglenni hyn y […]
Watcyn Wyn a’r ‘Welsh Note’
Pedair brawddeg sy gan Wicipedia i’w ddweud am Watkyn Hezekiah Williams. Ond yn ei ddydd roedd ‘Watcyn Wyn’ yn adnabyddus iawn fel bardd, ac fel sefydlwr ysgol nodedig, Ysgol Gwynfryn, Rhydaman. Dim ond arbenigwyr, siŵr o fod, sy’n darllen ei farddoniaeth, er bod o leiaf un o’i emynau, ‘Rwy’n gweld o bell y dydd yn […]
‘Rhyngom’ gan Sioned Erin Hughes
Pan enillodd Sioned Erin Hughes y Fedal Ryddiaith yn Eisteddfod Genedlaethol Tregaron ym mis Awst am ei chasgliad o straeon byrion Rhyngom, roedd yr ymateb gan ddarllenwyr yn gynnes ac yn frwd. A dim syndod, achos bod y llyfr yn dod â llais newydd, hollol ffres a chyffrous i ffuglen Gymraeg gyfoes. Teitl cywir a […]
R.J. Derfel ar lyfrgelloedd
Cofir R.J. Derfel heddiw yn bennaf fel y dyn a fathodd y term ‘Brad y Llyfrau Gleision’, teitl ei ddrama a gyhoeddwyd yn 1854, saith mlynedd ar ôl yr adroddiad drwg-enwog gan y llywodraeth ar gyflwr addysg yng Nghymru. Ond dylen ni ei gofio hefyd fel un o’r rhai cynharaf i ysgrifennu am sosialaeth trwy […]
Tlodi, nawr a ddoe
Beth yw tlodi? Am flynyddoedd bellach fe’i diffinnir yn y wlad hon fel ‘tlodi cymharol’. Hynny yw, dych chi’n dlawd os ydych chi’n derbyn incwm sy’n 60% yn is nag incwm cyfartal pobl eich cymuned. Dyw hi ddim yn syndod clywed fod tlodi o’r math hwn yn cynyddu ers blynyddoedd, wrth i anghyfartaledd godi, a […]
Trais yn y pentra
Yn gynnar yn Afal drwg Adda, hunangofiant Caradog Prichard, daw brawddeg sy’n codi ael y darllenydd: Hyd yma [canfod ei fam yn mynd yn ffwndrus] yr oeddwn yn eofn a hunan hyderus, yn ymladdwr ffyrnig ac wedi ennill enw fel tipyn o fwli yn yr ysgol ac ymhlith hogiau’r ardal. Yn ôl pob sôn, cymeriad […]
Y Lôn Goed a’r beirdd
Rhodfa lydan â dwy linell o dderw a ffawydd oedd y Lôn Goed, a dim mwy na hynny, i ddechrau. Enw yn unig oedd y Lôn imi tan y ddiweddar, pan ddarllenais gyfrol ddifyr Rhys Mwyn, Real Gwynedd, a darganfod mai lleoliad go iawn yw hi. Ac yn wir, lleoliad hanesyddol. Fe’i lluniwyd gan John […]
