cymraeg
‘Llyfr Glas Nebo’: dystopia/wtopia
Pan ofynnodd Cymru Fyw i nifer o lenorion yn ddiweddar am enwebu’r llyfrau y bydden nhw’n eu dethol i’r hosan ’Dolig, un llyfr safodd allan: Llyfr Glas Nebo, nofel fer gan Manon Steffan Ros a enillodd y Fedal Ryddiaith eleni yn Eisteddfod Genedlaethol Caerdydd. Bu 2018 yn flwyddyn aur i’r nofel Gymraeg, debyg iawn. Ar […]
Cymru yn cynhesu
Ydy, mae’n digwydd Erbyn hyn does dim amheuaeth. Datganodd yr IPCC (UN International Panel on Climate Change) y mis yma fod tymheredd y blaned yn rhwym o godi’n sylweddol. Y brawddegau allweddol yn yr adroddiad yw’r rhain: Amcangyfrir bod gweithgareddau dynol wedi achosi tua 1.0°C o gynhesu byd eang yn uwch na lefelau cyn-ddiwydiannol … […]
Sgythia
Pe bawn i’n nofelydd hanesyddol, byddwn i’n meddwl dwywaith cyn dewis Dr John Davies Mallwyd fel ffigwr canolog fy llyfr. Ysgolhaig oedd John Dafis (Davies) – yr ysgolhaig disgleiriaf o oes y Dadeni yng Nghymru, ac un o’n hysgolheigion amlycaf erioed. Ei brif gampau oedd diwygio Beibl William Morgan a chyhoeddi gramadeg a geiriaduron Cymraeg […]
Celf gyfoes yn yr Eisteddfod heb waliau
Y farn unfrydol bron yw bod Eisteddfod Caerdydd 2018 yn llwyddiant ysgubol. Dim syndod mewn ffordd: tywydd caredig, llawer o ymwelwyr, enillwyr teilwng yn y prif gystadlaethau, cerddoriaeth ragorol, a ffrinj bywiog, gan gynnwys y croeso adre ecstatig i Geraint Thomas. Ond y prif reswm, heb os, yw’r ffaith bod dim ffens o gwmpas y […]
Ar enwau lleoedd
Y profiad a adawodd yr argraff fwya arna i yn ystod yr wythnos ddiwethaf oedd gwylio ffilm fer, fel rhan o raglen deledu Wales Live, oedd yn dangos y digrifwr Tudur Owen yn cerdded ar draws bae ar Ynys Môn – fel mae’n digwydd, bae yr ymwelais i ag e’n ddiweddar iawn. Nid y cerdded […]
Iaith a Brecsit
Er Mehefin 2016 mae llawer o bobl yn cynnig llawer o resymau er mwyn ceisio esbonio pam dewisodd mwyafrif o bleidleiswyr Prydeinig i adael yr Undeb Ewropeaidd. Rhesymau economaidd – yr awydd i gadw swyddi a chodi cyflogau, i sicrhau masnachu rhwyddach gyda gweddill y byd, i wario rhagor ar y gwasanaeth iechyd. Rhesymau gwleidyddol […]
Popeth yn Gymraeg, yn llythrennol
Beth sydd ei angen er mwyn cyrraedd miliwn o siaradwyr Cymraeg erbyn y flwyddyn 2050? Llawer o bethau, heb os, ond un ohonynt yw cynnydd mawr iawn yn y maint o’r deunydd yn Gymraeg sydd ar gael i bobl – pethau i’w darllen, i’w gweld, i’w glywed. Ystyr ‘ar gael’, y dyddiau hyn wrth gwrs, […]
Morfydd Llwyn Owen a Ruth Herbert Lewis
Faint o bobl sy’n ymwybodol bod un o’r mynwentydd gorau yng Nghymru i’w gweld oddi ar Newton Road, Ystumllwynarth? Ac o’r rheiny, faint sy’n gyfarwydd â’r gofeb urddasol sy’n llechu mewn cornel anghysbell o’r fynwent, fel na fyddai ymwelydd sy’n troedio’r llwybrau yn sylwi arno? Cyfeirio ydw i at fedd y gyfansoddwraig ifanc Morfydd Llwyn […]
Brasil: dwy long, dau fardd
Un o’r cyfnodau allweddol ym mywyd a barddoniaeth T.H. Parry-Williams oedd ei fordaith, ar ei ben i hun, i dde America yn 1925. Ar y pryd bu cryn ansicrwydd, nid y lleiaf ar ran y bardd ei hun, am y rheswm pam penderfynodd adael Cymru a’i deulu yn Rhyd-ddu – roedd ei dad mewn anhwylder […]
‘Fabula’: Llŷr Gwyn Lewis a Borges
Nôl ym mis Gorffennaf, yn siop lyfrau Palas Print yng Nghaernarfon, fe brynais i gasgliad newydd Llŷr Gwyn Lewis, Fabula. Dim ond ddoe y dechreuais ei ddarllen. Fel darllenydd confensiynol, penderfynais i gychwyn gyda’r darn cyntaf yn y gyfrol, ‘Hydref yw’r gwanwyn’. Mae iddo is-deitl, ffug-academaidd, ‘fabula, historia ac argumentum yn yr Ariannin’, sy’n eich […]
