cymraeg

Trais yn y pentra

May 20, 2022 0 Comments
Trais yn y pentra

Yn gynnar yn Afal drwg Adda, hunangofiant Caradog Prichard, daw brawddeg sy’n codi ael y darllenydd: Hyd yma [canfod ei fam yn mynd yn ffwndrus] yr oeddwn yn eofn a hunan hyderus, yn ymladdwr ffyrnig ac wedi ennill enw fel tipyn o fwli yn yr ysgol ac ymhlith hogiau’r ardal. Yn ôl pob sôn, cymeriad […]

Continue Reading »

Y Lôn Goed a’r beirdd

April 22, 2022 7 Comments
Y Lôn Goed a’r beirdd

Rhodfa lydan â dwy linell o dderw a ffawydd oedd y Lôn Goed, a dim mwy na hynny, i ddechrau. Enw yn unig oedd y Lôn imi tan y ddiweddar, pan ddarllenais gyfrol ddifyr Rhys Mwyn, Real Gwynedd, a darganfod mai lleoliad go iawn yw hi.  Ac yn wir, lleoliad hanesyddol.  Fe’i lluniwyd gan John […]

Continue Reading »

Rhwng dau fae

March 17, 2022 3 Comments
Rhwng dau fae

1 Concrit Llwybr newydd sbon, ei wynebau goncrit yn sgleinio wedi’r glaw.  Aeth y peiriannau mawr a’u dannedd rhwygol wythnos yn ôl.  Clwyf yn ymagor ar yr allt.  Cerrig drylliedig a thalpiau mawr o fwd ar chwâl, yn ddi-hid, ar y naill ochr a’r llall.  Faint o amser cyn bydd glesni’n dechrau ail-feddiannu’r llethr?  Sbel […]

Continue Reading »

Be welwch chi o gopa Cader?

February 18, 2022 2 Comments
Be welwch chi o gopa Cader?

Llynedd, am y tro cyntaf ers blynyddoedd, methais i ddringo i gopa Cadair Idris.  Sa i’n gwbod pam.  Covid a’i ofidiau, siŵr o fod, neu absenoldeb meddwl, neu ohirio oherwydd pwysau eraill.  Ond, o edrych yn ôl, dwi’n teimlo rhyw fwlch bach yn fy mywyd, rhyw rwyg yn yr edafedd o lwybro rheolaidd ar y […]

Continue Reading »

Tair cerdd gan Guillaume Apollinaire

February 4, 2022 0 Comments
Tair cerdd gan Guillaume Apollinaire

Pont Mirabeau O dan bont Mirabeau rhed afon SeineAc ein serchauOes rhaid imi ddwyn i’m cofLlawenydd wastad yn dilyn y dolur Dechrau nosi taro’r cloc            Treigla’r dyddiau sefyll wna i Law yn llaw arhoswn wyneb yn wynebTra dan y bontEin breichiau ymhlyg tremiau hir ton flinedig Dechrau nosi taro’r cloc            Treigla’r dyddiau sefyll wna i […]

Continue Reading »

Cymraeg ar y mynydd

January 8, 2022 1 Comment
Cymraeg ar y mynydd

Enillydd cyntaf Gwobr Ysgrif O’r Pedwar Gwynt yw Rebecca Thomas, cymrawd ôl-ddoethurol yr Academi Brydeinig ym Mhrifysgol Bangor. Ei maes academaidd yw hanes Cymru yn yr oesoedd canol cynnar, a chawn beth o’i gwybodaeth drwyadl o’r pwnc yn ei hysgrif fuddugol, sy’n dwyn y teitl ‘Cribo’r Dragon’s Back’.  Er yn fyr, mae’r darn hwn yn […]

Continue Reading »

Brwydr hir Rachel Barrett

November 19, 2021 1 Comment
Brwydr hir Rachel Barrett

Mae’n ddigon hysbys mai mudiad dosbarth canol, ar y cyfan, oedd y mudiad i ennill y bleidlais i ferched yn y DU yn ystod y blynyddoedd cyn y Rhyfel Byd Cyntaf.  Cryfder oedd hyn i’r graddau fod gan yr ymgyrchwyr y sgiliau a’r hyder i ymgyrchu, a mynediad i rwydweithiau cymdeithasol dylanwadol.  Ond golygodd absenoldeb […]

Continue Reading »

Ar ben pella’r byd

October 8, 2021 0 Comments
Ar ben pella’r byd

Dyma’r ffordd o’i chyrraedd.  Edrychwch am droad i’r dde wrth ichi deithio tua’r gorllewin ar y ffordd i ben pella’r penrhyn.  Mae’n hawdd ei golli.  Cadwch eich llygaid ar agor am fryn coediog gyferbyn ar y chwith.  Wedi troi, mae’r lôn syth yn disgyn yn raddol â llain o lawnt ar y ddwy ochr.  Ar […]

Continue Reading »

Y cartŵn Cymraeg cyntaf?

August 20, 2021 2 Comments
Y cartŵn Cymraeg cyntaf?

Yn ôl Marian Löffler, hwn yw’r cartŵn cyntaf i ymddangos mewn print yn yr iaith Gymraeg.  Mae’n wynebddalen mewn llyfryn gan Thomas Roberts a gyhoeddwyd yn Llundain yn 1798, Cwyn yn erbyn gorthrymder. Brodor o Llwyn’rhudol Uchaf ger Pwllheli oedd Thomas Roberts.  Cyfreithiwr oedd ei dad, William.   Ganwyd e yn 1765 neu 1766, a symudodd […]

Continue Reading »

John Thomas: lluniau confensiynol, lluniau hynod

July 24, 2021 0 Comments
John Thomas: lluniau confensiynol, lluniau hynod

Mae’n anodd astudio bywyd cymdeithasol yng Nghymru yn ystod ail hanner y bedwaredd ganrif ar bymtheg heb droi at y drysorfa fawr o luniau, dros 3,000 ohonynt, a dynnwyd gan John Thomas, Lerpwl rhwng y 1860au a’i farwolaeth yn 1905.  Llyfrgell Genedlaethol Cymru yw eu cartref bellach, a gallwch chi weld y mwyafrif ar wefan […]

Continue Reading »